ชาวสะกอมเป็นชนกลุ่มหนึ่งที่อพยพมาจากอำเภอหนองจิก จังหวัดปัตตานี เพื่อหนีอหิวาตกโรคมาตั้งถิ่นฐานใหม่ที่บางพังกา ตำบลสะกอม อำเภอเทพา จังหวัดสงขลา ต่อมาเกิดภาวะฝนแล้งจนพรุกระจูดแห้ง ผู้นำจึงได้ออกสำรวจสถานที่มาเรื่อยๆ จนพบคลองที่ไหลมาจากอำเภอนาทวี ออกสู่อ่าวไทยที่บ้านปากบางสะกอม
ซึ่งเหมาะสำหรับตั้งถิ่นฐานและทำมาหากินโดยเฉพาะการทำประมง จากนั้นจึงได้ชักชวนชาวบ้านตั้งบ้านเรือนอยู่ในบริเวณดังกล่าว ซึ่งเดิมเรียกกันว่า “บ้านสะฆ้อร์” เป็นภาษามลายูถิ่น หมายถึงต้นไม้ชนิดหนึ่งใบเล็ก ๆ ผลสีแดง ซึ่งเป็นต้นไม้ที่พบในตำบลสะกอม ขณะเข้ามาตั้งถิ่นฐานครั้งแรก ต่อมาคำว่าสะฆ้อร์ได้เพี้ยนเสียงเป็นสะกอม จนปัจจุบัน
ภาษาไทยถิ่นใต้สำเนียงสะกอม
เป็นภาษาไทยใต้กลุ่มหนึ่งที่มีความเป็นเอกลักษณ์ที่แตกต่างจากภาษาใต้อื่นๆ มีคำศัพท์ที่ได้รับอิทธพลมาจากภาษาไทยถิ่นใต้ ภาษามลายูปาตานี เป็นต้น ภาษาไทยถิ่นใต้สำเนียงสะกอมมีใช้พูดสื่อสารกันในระหว่างสองตำบล ในสองอำเภอในจังหวัดสงขลา ได้แก่ตำบลสะกอม อำเภอจะนะ และตำบลสะกอม อำเภอเทพา มีอาณาเขตตั้งแต่ออกจากตัวเมืองจะนะ 4 กิโลเมตร เรื่อยไปจนถึงชายฝั่งทะเลจรดตำบลปากบาง อำเภอเทพา ผู้พูดมีทั้ง ชาวไทยมุสลิม ชาวไทยพุทธ และชาวไทยเชื้อสายจีน
ตัวอย่างภาษาสะกอม
- เจ๊ะเอากะปะไปฟันต้นยาร่วงที่อยู่ในสาลุด
คำแปล: พ่อเอาขวานไปฟันต้นมะม่วงหิมพานต์ที่อยู่ในโคลน
กะปะ = ขวาน (ภาษามลายู = กาเปาะ) ยาร่วง = มะม่วงหิมพานต์ สาลุด = โคลน
-เมาะราเยนเอาพะจีนใส่ตะหลำไปตากแดด
คำแปล : ยายขยันเอาพริกใส่ถาดไปตากแดด
ราเยน = ขยัน (ภาษามลายู = ราเยน) พะจีน = พริก ตะหลำ = ถาด
- เปาะนั่งยากับกับเมาะเรื่องปิตูใหม่
คำแปล : ตานั่งพูดกับยายเรื่องประตูใหม่
ยากับ = พูด (ภาษามลายู = จากับ) ปิตู = ประตู
- แมะใส่ตะพังทองงาม
คำแปล : แม่ใส่ต่างหูทองสวย
ตะพัง = ต่างหู (ภาษามลายู = ซูพัง) งาม = สวย (คำไทย)
- แตหลาตั้งบนกระดานลาฆันสับให้ละอิด ปิ้ดปัด
คำแปล : มะละกอตั้งบนเขียงสับให้ละเอียด
แตหลา = มะละกอ กระดานลาฆัน = เขียง ละอิด = ละเอียด ปิ้ดปัด เป็นคำขยายใส่เพื่อขยายคำนำหน้าให้ยิ่งทวีคูณ
- นิแกด จะคง แต่น้องแกดยานัส
คำแปล : พี่กัดข้าวโพด แต่น้องกัดสับปะรด
แกด = กัด จะคง = ข้าวโพด (ภาษามลายู = ยะคง) ยานัส = สับปะรด (ภาษามลายู = นานัส)
- นิผมการูปิดเหมือนเจ๊ะ
คำแปล : พี่ผมหยิกเหมือนพ่อ
การูปิด = ผมหยิก
- น้องเล่นกลางแดดสาอิดทั้งตัว
คำแปล : น้องเล่นกลางแดดเหนียวทั้งตัว
สาอิด = เหนียว
- เจ๊ะโปกจะไค้ในป่ากะพร้าว
คำแปล : พ่อปลูกตะไคร้ในป่ามะพร้าว
โปก = ปลูก จะไค้ = ตะไคร้ กะพร้าว = มะพร้าว
- คนสะกอมแถลงภาษากลางไม่ค่ายชัด
คำแปล : คนสะกอมพูดภาษากลางไม่ค่อยชัด
แถลง = พูด
- เปาะชอบสูบรอเกาะหัวเช้า
คำแปล : ตาชอบสูบบุหรี่ตอนเช้า
รอเกาะ = บุหรี่ (ภาษามลายู = รอเกาะ)
- เด็กพายาหมูไปนั่งกินเท่ตะพาน
คำแปล : เด็กพาฝรั่งไปนั่งกินที่สะพาน
ยาหมู = ฝรั่ง (ภาษามลายู = ยามู) ตะพาน = สะพาน
- คนที่โถกรถชุนเหลกวาทำท่าตะโระ
คำแปล : คนที่ถูกรถชนเมื่อวานอาการหนัก (เหมือนจะไม่รอด)
ชุน = ชน ตะโร๊ะ = เจ็บหนัก อาการหนัก
อ่านเพิ่มเติม
1. งานวิจัย บังสะหม้อ กับวิถีชีวิตและการปรับเปลี่ยน
ทางวัฒนธรรมของชาวสะกอม
2. ห้องภาษาสะกอม https://www.gotoknow.org/blog/sakom-language