El Ultimo Suspiro del Moro “สะอื้นสุดท้ายของพวกมัวร์” ชื่อที่คนในท้องถิ่นแถบนั้นเรียกเนินหินเตี้ยๆที่ครั้งหนึ่งเจ้าชายอาหรับยืนหันไปดูอาณาจักรของเขาเป็นครั้งสุดท้าย เนินแห่งนี้อยู่นอกเมืองเกรนาดา ทางภาคใต้ของสเปน

 เหรียญทองหนัก 4.28 g นี้ ผลิตบนเกาะอังกฤษ ประมาณร้อยห้าสิบปีหลังการเสียชีวิตของท่านศาสดามุฮัมมัด 
ด้านแรก สลักกลางเหรียญเป็นภาษาอาหรับอ่านว่า lā-ilaha il-Allāh waḥdahu la sharīkalah (ไม่มีพระเจ้าอื่นใดนอกจากอัลลอฮ ผู้ทรงเอกะ ไม่มีสิ่งใดเทียบพระองค์ได้" 

คาดว่าจะมาจากไทรบุรีหรือเคดะห์ เนื่องจากในอดีตทางกรุงรัตนโกสินทร์ได้มอบหมายอำนาจหน้าที่ในการปกครองเมืองไทรบุรี-เคดะห์ ซึ่งเป็นประเทศราชให้แก่นครศรีธรรมราช ปรากฏว่าทางเคดะห์เคยก่อกบฏต่อต้านการปกครองของสยามช่วง ปี ค.ศ.1832-39 หลังสงคราม คาดว่าจะมีการยึดศาสตราวุธและเชลยจำนวนหนึ่งไปยังนครศรีธรรมราชฃ

เป็นจารึกของจาม ซึ่งพูดภาษามลายู-จาม จารึกด้วยตัวอักษรพรามี (Brāhmī scrip - ตัวอักษรต้นกำเนิดของอักษรในเอเชียตอนใต้ และเอเชียตะวันออกเฉียงใต้) ในสมัยของภัทรวรมันที่ 1 (Bhadravarman I) กษัตริย์จามปาในช่วงปลายคริสตวรรษที่ 4

ชาวสะกอมเป็นชนกลุ่มหนึ่งที่อพยพมาจากอำเภอหนองจิก จังหวัดปัตตานี เพื่อหนีอหิวาตกโรคมาตั้งถิ่นฐานใหม่ที่บางพังกา ตำบลสะกอม อำเภอเทพา จังหวัดสงขลา ต่อมาเกิดภาวะฝนแล้งจนพรุกระจูดแห้ง ผู้นำจึงได้ออกสำรวจสถานที่มาเรื่อยๆ จนพบคลองที่ไหลมาจากอำเภอนาทวี ออกสู่อ่าวไทยที่บ้านปากบางสะกอม

ปืนใหญ่กระบอกนี้หล่อขึ้นที่สงขลา เมื่อปี ค.ศ.1623 สมัยที่นครรัฐสงขลาปกครองโดยสุลต่านสุลัยมาน ชาห์ และตั้งป้อมเมืองอยู่ที่บริเวณหัวเขาแดง มีความยาว 11 ฟุต 10 นิ้วครึ่ง

ช่วงทศวรรษที่ 1920 – 1930 มีบริษัทชาวอังกฤษได้รับสัมปทานให้เข้ามาสำรวจและต่อเรือขุดแร่ดีบุกในบริเวณหุบเขาที่เป็นแอ่งรูปกระทะของตำบลลำพะยา ตอนนั้นอยู่ในพื้นที่ของอำเภอสะเต็ง (ต่อมาเปลี่ยนชื่อเป็นอำเภอเมืองยะลา)